اقلیت های قومی و توسعه سیاسی-اجتماعی در ایران
(رویکرد استراتژیک)۱
1-مقدمه: چگونگی اداره جامعه از جمله دغدغههای دیرین بشر است. دغدغهای که ریشه در نیازهای طبیعی و اجتماعی دارد. واقعیتهای زندگی انسانها نشان میدهد که زندگی آنان در تنهایی و انزوا هم ناممکن و هم ناپسند است، بر این اساس چگونگی تنظیم روابط اجتماعی و اداره اجتماعات، از همان آغاز همواره از مسایل مهم و حیاتی گروههای انسانی بوده است.
امروزه پس از میلیونها سال تجربه حیات اجتماعی، روشهای اداره جوامع - به لحاظ شکل و محتوا – یک روند رو به کمال را طی کرده است. محوریترین تفاوت این روشها را اصل اساسی مشارکت تعیین میکند.
میزان و چگونگی مشارکت آحاد مردم در هر اجتماع سیاسی در زمینه جهت دهی و اداره آن جامعه تعیین کننده شکل و محتوای حکومت آن جامعه است، براین اساس ویژگی حکومتهای مستبد و دموکراتیک با انحاء گوناگون شکل میگیرند.
ادعای اینکه شکل جمهوری مبتنی بر روشهای دموکراتیک در عصر حاضر در مقایسه با سایر روشها کاملترین سیستمی است که جوامع بشری برای اداره خود مدنظر قرار دادهاند، بیهوده نیست. مقبولیت و جذابیت دموکراسی تا حدی است که حتی مخالفان آنهم، علنی و صریح با آن مخالفت ندارند.
در نظام مبتنی بر دموکراسی که مفهوم کلیدی آن مشارکت است (کارل کوهن، 1973، ص 27) براساس پذیرش اصل ”اکثریت“ اجتماع، معمولا” دسته جات و گروههایی با شکل و محتوای متفاوت، وجود دارند که اقلیت ”نامیده میشوند.
اینکه یک سیستم سیاسی چگونه با این اقلیتها رفتار کند که ماهیت دموکراتیک آن خدشه دارنشود از موضوعات مهمی است که نظریات متفاوتی در مورد آن وجود دارد. این مقاله کوششی است برای شناخت اجمالی چالشهای پیرامون اقلیت قومی در ایران و چگونگی مشارکت آنان در سیستم سیاسی کشور.
2-واژه Participation که به شرکت کردن در چیزی (کوهن، 67) تعریف شده است در دو بعد ارشادی و طراحی هدفها و خط مشیهای سیاسی و جهت بخشیدن، که سیاست گذاری نامیده میشود و نیز اداری، که متضمن امر و نهی است و دو رکن فرمانبر و فرمانبردار در آن وجود دارد (کوهن 5 و 4) به کار میرود.
آنچه در این نوشته مورد تاکید است بعد سیاسی آن است بعدی که شیوه دموکراسی، بعنوان یک اصل، مدنظر قرار میگیرد.
در یک نظام دموکراتیک، به مردم اجازه داده میشود در اداره امور شرکت کنند (کوهن، 21) در واقع مردم حاکمان خود را برمیگزینند (کوهن، 23) در چنین سیستمی مشارکت، قوام دموکراسی تلقی میشود و آن متضمن ارزیابی خردمندانه درجه دموکراسی تحقق یافته هر جامعه خواهد بود (کوهن، 28-27)
به تعبیر دیگر در نهاد حکومتی متکی بر دموکراسی، مشا رکت ، اخلاق واقعی و شکوفای مردم است (حسین عظیمی، 1378، ص 64) چرا که اصولا” مشارکت میزان مشروعیت یک نظام سیاسی را تعیین میکند.
برخی بر این باورند مفهوم توسعه سیاسی امروز بیشتر در قالب گسترش دموکراسی و مشارکت مردمی در مدیریت سیاسی درک میشود (فکوهی، 1349، ص 21) و تردیدی نیست که انتخابی بودن نهادهای سیاسی و نظارت مردم بر این نهادها از مکانیسمهای توسعه سیاسی است (فکوهی، 30).
اهمیت مشارکت تا حدی است که در برنامه ریزهای استراتژیک ملی هم توسعه مشارکت قانونمند مردم در فرآیند تصمیم گیری بعنوان راهبرد تلقی میشود (برنامه راهبردی، 1379، ص 25).
از آنجا که استفاده بهینه از ظرفیتهای انسانی در فرآیند توسعه کشور، به توسعه مشارکت تعبیر میشود، استدلال چنین است که به موازات افزایش مشارکت مردم، درجه توسعه نیز افزایش مییابد و در واقع دموکراسی با مشارکت مردم آغاز میشود (برنامه راهبردی، 44) چنانچه در اصل 56 قانون اساسی ج. ا.ا آمده است ”خدا انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است، هیچکس نمیتواند این حق الهی را از انسان سلب کند یا در خدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد“.
بر این اساس در جای جای این قانون با درج تعابیری چون: ”سپردن سرنوشت مردم به دست خودشان“ ، ”موفقیت در گرو مشارکت فعال و گسترده تمامی عناصر اجتماع در روند تحول جامعه است“، ”دولت موظف به تهیه امکانات برای مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش است“، ”امور کشور به اتکای آرای عمومی اداره میشود“، ”شوراها ارکان تصمیم گیری و اداره امور کشوراند“ به چشم میخورد که گویای توجه به نقش مردم و مشارکت آنان در اداره جامعه است.
با این وصف ابعاد دموکراسی یعنی ژرفای مشارکت که متضمن مشارکت آگاهانه مردم نهادهای مردمی است؛ پهنا و گستردگی مشارکت که تعیین کننده درصد و کیفیت شرکت کنندگان است و نیز برد مشارکت به معنای مواردی که رای مردم به آنها تعلق میگیرد (کوهن، 44) در جوامع مختلف متفاوت است.
این سه بعد اساسی مشارکتاند که میزان دموکراتیک بودن سیستم سیاسی جامعهای را معین میکنند. اینکه در ایران ابعاد مشارکت مردم در چه سطح و اندازهای است نیازمند مطالعات ویژه است.
3-در مورد تعریف اقلیت، دیدگاههای گوناگونی وجود دارد. برخی اقلیت را گروهی میدانند که در حاکمیت شرکت نداشته و از نظر تعداد کمتر از بقیه جمعیت کشور باشند، در عین حال اعضای آن تبعه آن کشور هستند و ویژگیهای متفاوت قومی، مذهبی یا زبانی با سایر جمعیت کشور دارند و دارای نوعی حس وحدت منافع و همبستگی در جهت حفظ فرهنگ آداب و رسوم ، مذهب یا زبان خود هستند (پاتریک ترنبری، ص 12) گرچه ممکن است اقلیتهای دیگری نیز در هر جامعهای موجود باشد که انطباق این ویژگیها با آنان ممکن نشود، همانند افرادی که بدلیل آرای کمتر در اقلیت قرار گرفته و توان کسب کرسیهای زیادی در پارلمان را نداشته باشند. اما از آنجا که موضوع این مقاله بررسی مشارکت اقلیتهای قومی در نظام سیاسی کشور است، تعریف فوق را، علیرغم انتقاداتی که ممکن است برآن وارد باشد مبنا قرار میدهیم و در این زمینه پرسشهای زیر را قابل طرح میدانیم.
- اقلیتهای قومی ایران کدامند؟
- کانالهای مشارکت اقلیتهای قومی ایران کدامند؟
- وضعیت مشارکت سیاسی اقلیتهای قومی در ایران چگونه است؟
- موانع مشارکت اقلیتهای قومی در نظام سیاسی ایران کدامند؟
- راههای افزایش ابعاد مشارکت اقلیتهای قومی ایران کدامند؟
نوشته : دکتر سید هاشم هدایتی
برگرفته از : http://www.wetowej.blogfa.com
ادامه دارد
بایرام گوزللیک دیر ، گوزللیک لر سیزین اولسون ، بایرام اوموددور ، اومودلرینیز گرچک اولسون ، نوروز بایرامینیز موبارک اولسون