مقایسه توسعه انسانی ترکیه و ایران (۲)

 کدام کشور شایسته الگو شدن است ؟شاخص نیروی انسانی در ایران و ترکیه

 مردم ایران، از انقلاب مشروطه تا کنون، بیش از یکصد سال است که  برای غلبه بر توسعه نیافتگی تلاش می کنند

. تدوین سند چشم انداز بیست ساله ایران گامی در جهت تحقق این خواست تاریخی بوده است.  تبدیل ایران به قدرت اول منطقه از لحاظ اقتصادی، فنی و علمی، مهمترین هدف از اجرای برنامه چشم انداز بیست ساله است. در سند چشم انداز تاکید شده است که شاخص توسعه انسانی ایران در سال 1404 باید به سطح کشورهای با توسعه انسانی بالا برسد(کمیجانی،1388).

 ایران و ترکیه کشورهایی هستند که هر دو در یک منطقه قرار دارند، جمعیت تقریبا یکسانی دارند و تولید ناخالص داخلی دو کشور نزدیک به هم است. ولی، در فرایند توسعه انسانی توفیق یکسانی نداشته اند. در حالی که در سال 1997 ایران از نظر توسعه انسانی در جایگاه بهتری نسبت به ترکیه قرار داشته، این وضعیت از سال 2005 به بعد معکوس شده است. هر چند در فاصله سالهای 2000 – 1997 جایگاه توسعه انسانی هر دو کشور در مقایسه با سایر کشورهای جهان تنزل یافته، ولی رتبه ایران از 70 به 88 و رتبه ترکیه از 74 به 79 رسیده است.

رتبه ایران و ترکیه در گزارش توسعه انسانی سالهای 1997، 2007،2009
2009	2007	1997	کشور
88	94	70	ایران
79	84	74	ترکیه

 تنزل جایگاه این دو کشور به معنای پایین آمدن سطح توسعه انسانی این کشورها نیست، بلکه، به این دلیل است که شتاب توسعه انسانی در گروه دیگری ازکشورهای جهان سریعتر بوده است.

 رشد اقتصادی، محصول و کارکرد تمامی عوامل اقتصادی و غیر اقتصادی بوده و از شاخصهای مهم و اساسی برای ارزیابی توانمندیهای اقتصادی در ایجاد فرصتهای شغلی و تغییر سطح رفاه جامعه است. عملکرد رشد اقتصادی سالانه ایران طی چند دهه اخیر، مبتنی بر منابع طبیعی (درآمد حاصل از فروش نفت)، پایین و همراه با نوسانات بسیار زیاد بوده است.

 در فاصله سالهای 2007 – 2003، شاخص تولید ناخالص داخلی ایران، از 71/0 به 748/0 افزایش یافته، ولی، رشد این شاخص برای ترکیه سریعتر بوده، به نحوی که از 7/0 به 812/0 رسیده است.

اجزای شاخص توسعه انسانی کشورهای ایران و ترکیه
ترکیه				ایران				شاخص
2007	2005	2003	1987	2007	2005	2003	1987
812/0	74/0	70/0	....	784/0	731/0	71/0	.....	شاخص جی.دی.پی
9/655	5/362	4/240	8/60	1/286	8/189	1/137	3/125	جی.دی.پی  میلیارد دلار
12.955	8.407	6.722	3.781	10.955	7.968	6.955	3.300	درآمد سرانه (قدرت خرید دلار آمریکا)
7/71	4/87	3/88	65	2/71	2/70	4/70	66	امید به زندگی در بدو تولد(سال)
779/0	773/0	73/0	37/0	769/0	754/0	76/0	34/0	شاخص امید به زندگی
828/0	812/0	82/0	....	793/0	792/0	74/0	.....	شاخص تحصیلات
7/88	4/87	3/88	74	3/82	4/82	77	51	نرخ باسوادی (درصد افراد بالای 15 سال)

تولید ناخالص داخلی ایران از سال 2003 تا سال 2007، 08/2 برابر شده و از 1/137 به 1/286 میلیارد دلار رسیده است. تولید ناخالص داخلی ترکیه طی دو دهه مورد بررسی از 8/60 به 9/655 میلیارد دلار رسیده و تقریبا 11 برابر شده است. به عبارت دیگر، تولید ناخالص داخلی ترکیه در سال 2007، 370 میلیارد دلار بیشتر از تولید ناخالص داخلی ایران بوده است.

 متغییرهای دیگری که در سند چشم انداز بر بهبود آنها تاکید شده، تورم و بیکاری است. تورم، یکی از مهمترین و مخربترین عوامل موثر بر اقتصاد ملی است. این پدیده، پیامدهایی نظیر افزایش نابرابری در توزیع درآمد، انتقال درآمد از پس اندازکنندگان به وام گیرندگان، افزایش ریسک و ایجاد عدم اطمینان را به دنبال دارد. مروری به آمارهای موجود نشان می دهد که از سالهای پس از انقلاب، کشور ایران همواره نرخ تورم دو رقمی و بالا داشته است و در سند چشم انداز دستیابی به نرخ تورم تک رقمی، یکی از اهداف مهم است. در مقابل، طی سالهای اخیر، ترکیه توانسته است به پایین ترین نرخ تورم خود طی نیم قرن اخیر دست یابد.

 درآمد سرانه ایران بر اساس برابری قدرت خرید در سال 1987، برابر 3300 دلار بوده  که 3/3 برابر شده و در سال 2007 به 10955 دلار رسیده است. این شاخص برای کشور ترکیه طی همین دوره 4/3 برابر شده و از 3781 دلار به 12955 دلار رسیده است.

 شاخص امید به زندگی در بدو تولد در ایران در سال 1987، 66 سال بوده که با 5 سال افزایش در سال 2007، به 2/71 سال رسیده است. این شاخص برای کشور ترکیه به ترتیب 65 سال و 7/71 سال بوده است. نرخ باسوادی در ایران در سال 1987، تقریبا 51 درصد جمعیت بالای 15 سال با سواد بوده اند که این نرخ در سال 2007 به 3/82 درصد رسیده است.

 روند شاخص توسعه انسانی:

 طی سالهای 2007 – 1975، شاخص توسعه انسانی ایران از 566/0 به 782/0 افزایش پیدا کرده، در حالی که این شاخص برای ترکیه به ترتیب 587/0 و 806/0 بوده است.

 روند تغییرات شاخص توسعه انسانی در دوره 2007- 1975 کشورهای ایران و ترکیه

2007	2006	2005	2000	1995	1990	1985	1975	کشور
782/0	777/0	773/0	738/0	712/0	672/0	620/0	566/0	ایران
806/0	802/0	796/0	758/0	730/0	705/0	674/0	587/0	ترکیه

در طول سالهای 1988 – 1975، به دلیل بروز مشکلات اقتصادی و اجتماعی ناشی از انقلاب و جنگ، رشد شاخص توسعه توسعه انسانی در ایران بسیار کمتر از ترکیه بوده است. ولی، از دهه 1990 به بعد، هر دو کشور با افزایش قابل توجه شاخص توسعه انسانی خود مواجه بوده اند. با وجود این، شکاف موجود بین شاخص توسعه انسانی در ایران و ترکیه طی این سالها تداوم یافته است. )2(