پیامدهای اقتصادی کاهش آب دریاچه ارومیه

پیامدهای اقتصادی کاهش آب دریاچه ارومیه

 

 بیشتر پرندگانی که به حاشیه دریاچه ارومیه مهاجرت می کنند از گونه‌های نادر جهان هستند که .... 

در حال حاضر تعداد آرتمیای دریاچه ارومیه در مقایسه با بهترین زمان آن بیش از ۱۰۰ برابر کاهش پیدا کرده است.

به خطر افتادن چنین زیستگاهی نتیجه خوبی در پی نخواهد داشت.
متخصصان اقتصاد معتقدند با از میان رفتن این دریاچه علاوه بر ایجاد شوره زاری به وسعت ۵۰۰ هزار هکتار با پنج میلیارد تن نمک، قطب کشاورزی ایران (آذربایجان) و صنعت ......

پیامدهای اقتصادی کاهش آب دریاچه ارومیه

 

 بیشتر پرندگانی که به حاشیه دریاچه ارومیه مهاجرت می کنند از گونه‌های نادر جهان هستند که .... 

در حال حاضر تعداد آرتمیای دریاچه ارومیه در مقایسه با بهترین زمان آن بیش از ۱۰۰ برابر کاهش پیدا کرده است.

به خطر افتادن چنین زیستگاهی نتیجه خوبی در پی نخواهد داشت.
متخصصان اقتصاد معتقدند با از میان رفتن این دریاچه علاوه بر ایجاد شوره زاری به وسعت ۵۰۰ هزار هکتار با پنج میلیارد تن نمک، قطب کشاورزی ایران (آذربایجان) و صنعت صید آرتمیا به ارزش یک میلیون دلار زیان خواهد دید.  

هر چند احداث سدها به منظور جلوگیری از هدر رفتن منابع آبی رودخانه عملی شایسته تعبیر می شود اما بایدبه این نکته توجه داشت در صورت عدم وجود نگاهی جامع الاطراف در رابطه با مسائلی همچون سدسازی روی رودخانه هایی که تامین آب مورد نیاز تالاب‌ها و دریاچه هایی همچون دریاچه ارومیه را بر عهده دارند در فاصله زمانی نه چندان طولانی فجایعی را رقم خواهد زد که نه تنها کمکی به منظور اصلی از احداث پروژه هایی مانند سدسازی نمی کند بلکه موجبات نابودی طبیعت در ابعادی غیرقابل جبران را نیز فراهم خواهد ساخت.
ناصر آق استاد دانشگاه سهند تبریز، با اشاره به معضل سدسازی روی رودخانه‌های بالادست دریاچه ارومیه معتقد است: «اگر بخشی از آب رودخانه پیرانشهر را به دریاچه ارومیه منحرف نکنیم علاوه بر مهاجرت پرندگان و مرگ دریاچه باید در انتظار ویرانی مزارع کشاورزی اطراف دریاچه و بیکاری چند هزار نفر باشیم.»
امروزه با نگاهی گذرا به دریاچه ارومیه به خوبی می توان به عمق فاجعه‌ای که با احداث اولین سد روی یکی از رودخانه‌های حوضه آبریز این دریاچه پدید آمد، پی برد؛ روندی که در حال حاضر با وجود چهار سد فعال و
۱۶ سد در حال احداث روی رودخانه‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه همچنان غیرمسوولانه در حال پیشروی است.
دریاچه ارومیه با وسعت چهار هزار و ۸۱۰ کیلومترمربع ۱۰۲ جزیره کوچک و بزرگ را در خود جای داده است. این دریاچه از سوی سازمان یونسکو به عنوان ذخیره گاه طبیعی به ثبت جهانی رسیده و عنوان دومین دریاچه شور دنیا را نیز به خود اختصاص داده است.
جزایر دریاچه ارومیه یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرند گان مهاجر است که متاسفانه با روند کاهش سطح آب و بالا رفتن غلظت نمک آب دریاچه از تعداد پرندگانی که طی قرن‌ها این جزایر و تالاب‌های اطراف دریاچه ارومیه را به عنوان زیستگاه خود در بخشی از طول سال انتخاب می کردند سال به سال کاسته می شود.
با حضور در ساحل دریاچه ارومیه که این روزها به دلیل کاهش آب کیلومترها بر وسعت آن افزوده است با اجساد پرندگانی مواجه خواهیم شد که به دلیل اسارت در قندیل‌های نمک دچار مرگ شده اند.  

دکتر جمشید منصوری پرنده شناس با تاکید بر اینکه پرندگان مهاجر به زیستگاه‌های مختلفی مهاجرت می کنند، می گوید: «بسیاری از زیستگاه‌ها در دریاچه ارومیه به خاطر کم آبی و سدسازی روی رودخانه‌های اطراف آن دریاچه تخریب شده اند و همین موضوع باعث شده تا پرندگان از این زیستگاه مهاجرت کنند.»
او با انتقاد از مسدود کردن آب رودخانه‌ها به عنوان محل زندگی پرنده‌های دریاچه ارومیه و بستن سدهابدون مطالعه جامع اضافه کرد: «پرنده‌ها برای یافتن آب و غذا به این مکان‌ها می آیند و وقتی با کمبود آب و غذا مواجه می شوند به ناچار برمی گردند و به مکان‌های دیگر مهاجرت می کنند.»
همچنین بالا رفتن غلظت نمک در آب دریاچه ارومیه سبب کاهش چشمگیر تراکم جمعیتی تنها جاندار آبزی موجود در آب این دریاچه یعنی گونه‌ای منحصر به فرد از آرتمیا که جانداری سخت پوست است، شده است.
گفتنی است تا سال ۷۶ برداشت آرتمیا از دریاچه ارومیه بسیار بالا بوده و سالانه معادل یک میلیون دلار می شد، این در حالی است که با روند خشکی آب و آغاز بحران در این سال تولید آرتمیا از این دریاچه سال به سال کاهش یافت و در چند سال اخیر هرگونه برداشت آرتمیا از این دریاچه متوقف شده است.
در حال حاضر تعداد آرتمیای دریاچه ارومیه در مقایسه با بهترین زمان آن بیش از ۱۰۰ برابر کاهش پیدا کرده است.ناصر آق رئیس پژوهشکده آرتمیا و آبزیان دانشگاه ارومیه در این مورد می گوید: «در سال ۷۶ با یک برآورد علمی تخمین زدیم ارزش دریاچه ارومیه فقط از نظر ذخایر آرتمیا معادل یک میلیون دلار است و اگر این بلا بر سر دریاچه نیامده بود این رقم امروز بیشتر بود.»  

یکی دیگر از عوامل انسانی که موجب اخلال در اکوسیستم دریاچه ارومیه شده احداث غیرعلمی وکارشناسی میان گذری است که منجر به خاکریزی در عرض شرقی و غربی دریاچه ارومیه مجموعاً به طول نزدیک به ۱۳ کیلومتر شده است
(۱۰ کیلومتر خاکریزی از سمت ارومیه و سه کیلومتر از سمت تبریز).
دریاچه ارومیه با همه ارزش‌های اکولوژیکی در حال از بین رفتن است و کارشناسان پیش بینی کرده اند تا هفت سال آینده چیزی از این دریاچه جز یک شوره زار به وسعت ۵۰۰ هزار هکتار با پنج میلیارد تن نمک باقی نخواهد ماند که این حجم نمک برای نابودی قطب کشاورزی ایران (آذربایجان) کافی است، این در حالی است که اگر عملیات عمرانی راهسازی و سدسازی دریاچه ارومیه را در مخاطره قرار نداده بود امروز فقط منافع اقتصادی حاصل از کشاورزی به میلیون‌ها دلار می رسید.
اسماعیل کهرم عضو هیات علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات با بیان اینکه «این جاده باعث شده تمام گردش طبیعی آب در داخل دریاچه ارومیه متوقف شود»، می گوید: «گردش آب در داخل دریاچه در جهت عقربه‌های ساعت و از سمت کناره‌ها است و باعث می شود اکسیژن و مواد غذایی منتقل شده و در تمام سطح دریاچه بگردد و مجدداً به نقطه آزاد برگردد اما وقتی ما این جاده را از کوه کندیم و در داخل دریاچه ریختیم یعنی در این مکانیسم دستکاری کرده ایم.»
سطح آب دریاچه ارومیه در حال حاضر در مقایسه با سال ۷۴ بیش از هفت متر کاهش پیدا کرده است. 

 به زبان دیگر بیش از ۱۶۰ هکتار از دریاچه خشک شده و این به آن معنا است که به دلیل تبخیر آب دریاچه و عدم آبریزی کافی از رودخانه‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه که متاثر از وجود چهار سد فعال روی آن است، هر ساله نزدیک به نیم متر از سطح آب این دریاچه کاسته می شود و هر روز بیش از روز دیگر آب دریاچه عقب نشینی کرده و بر وسعت ساحل آن که این روزها تبدیل به دشت وسیعی از شوره زار شده است، افزوده می شود.
ناگفته پیداست با احداث دیگر سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه که تعداد آن نهایتاً بر ۴۰ سد بالغ خواهد شد (۲۰ سد طراحی شده و ۲۰ سد دیگر در حال طراحی) و ادامه روند عدم ارائه سهم آب دریاچه از سوی وزارت نیرو، در چند سال آینده با خشک شدن کامل دریاچه ارومیه مواجه خواهیم شد و اینگونه اقدام منجر به حذف دریاچه ارومیه از ثبت جهانی به عنوان دومین دریاچه شور دنیا می شود و شاید مجبور به ثبت مجدد جهانی آن به عنوان بحرالمیت دوم و دومین کویر نمک کشور با وسعت ۵۵۰۰ کیلومتر مربع شویم.اما در عین حال باید توجه داشت این پایان کار دریاچه نیست چراکه با خشک شدن کامل این دریاچه در سال هایی نه چندان دور تمامی باغات و کشتزارهای استان‌های همجوار دریاچه ارومیه به دلیل غربی به شرقی بودن بادهای ایران و پراکندگی نمک دریاچه خشک شده ارومیه به وسیله این بادها نابوده شده و هرگونه امکان زندگی برای جانوران و به تبع آن ساکنان شهرهای واقع در شمال غرب کشور از بین خواهد رفت.
با شوره زار شدن دریاچه ارومیه یقیناً سدهای احداث شده نیز از حیز انتفاع ساقط شده و هرگونه کاربری از آب ذخیره شده در پشت آن که به منظور توسعه کشاورزی است بلاموضوع خواهد شد.
از این رو دور نیست زمانی که شاهد نابودی یکباره سبزی و خرمی شمال غرب کشور به گونه‌ای غیرقابل بازگشت باشیم و فاجعه‌ای را به چشم ببینیم که مهم‌ترین عامل پدید آمدن آن در عدم تدبیر و تدبر لازم در روند توسعه و پیشرفت کشور از سویی و برخورد با طبیعت و برداشت از منابع آن از سوی دیگر نهفته است.

منبع:

http://bizimtabriznews.com/